در بسياري از مقالات يا توضيحات هوانوردي از يك هواپيماي جنگنده، به واژه هايي چون نسل پنجم، نسل چهارم و... بر ميخوريم. اين واژه ها در واقع يك نوع طبقه بندي غيررسمي هواپيماهاي جنگنده و تنها روش براي شناسايي بهتر جنگنده ها براساس تاريخ و توانمندي هايشان است. براي آشنايي بيشتر با نسلهاي گوناگون جنگنده ها، در اين نوشتار سعي شده با مثال هايي از ابتدا تاكنون وجه تمايزي از نسلهاي گوناگون جنگنده ها را معرفي كنيم.

نسل اول جنگنده ها، بيشتر به جنگنده هايي اطلاق ميشود كه در ابتداي عصر جت و در سالهاي 1945 تا 1955 ميلادي- يعني بعد از جنگ جهاني دوم و تا زمان پايان جنگ كره- توليد شدند. اين هواپيماها، اولين هواپيماهايي بودند كه به موتورهاي توربوجت مجهز شدند، ولي با تمام اين اوصاف قادر به شكستن ديوار صوتي (Sound barrier) نبودند و از نظر توانايي و قابليتهاي جانبي، بسيار به همان هواپيماهاي پيستوني جنگ جهاني دوم شبيه بودند و تنها وجه مثبت آنها، توانايي سرعتگيري سريعتر بود.
اين هواپيماها كه از معروفترين آنها ميتوان F-86 سابر آمريكايي- كه در اختيار نيروي هوايي ايران نيز بود- و هواپيماي ميگ- 15 روسي اشاره كرد كه اغلب مجهز به رادار نبوده و از همان سلاحهاي معمولي توپ و بمبهاي سقوط آزاد و غير دقيق و راكتهاي معمولي استفاده ميكردند.


جنگنده هاي نسل دوم كه طي سالهاي 1955 تا 1960 ميلادي توليد شدند، هواپيماهايي بودند كه سرعت بيشتر، سيستمهاي راداري تشخيص هدف و اولين موشكهاي هوا به هواي هدايت شونده كه سايد ويندر (Sidewinder) نام داشت و هم اكنون نيز از آن بسيار استفاده ميشود، دارا بودند. اين جنگنده ها، در حقيقت با به عمل گيري درسهايي كه در جنگ كره آموخته شد، طراحي و توليد شدند. نمونه جنگنده هاي نسل دوم هواپيماي F-104 (استارفايتر) را ميتوان نام برد. هواپيماهاي نسل دوم اولين جنگنده هايي بودند كه قادر به حفظ سرعتهاي مافوق صوت در پرواز مستقيم بودند. پيشرفتهاي چشمگير در صنعت موشكهاي هوا به هوا، موجب شد كه براي اولين بار در جهان از اين موشكها به عنوان سلاح اوليه و اصلي هواپيما به جاي همان توپ معمولي استفاده شود.

فایل پیوست 12708 فایل پیوست 12709

در حدود سالهاي 1960 تا 1970، نسل سوم جنگنده ها كه بيشتر جنگنده هايي را كه در جنگ ويتنام شركت كردند، پوشش ميدهد، متولد شدند. اكثر اين جنگنده ها اولين هواپيماهاي چند منظوره بودند كه قادر به انجام مأموريتهاي هوا به هوا و هوا به زمين به صورت همزمان بودند. مشهورترين هواپيماي اين نسل هواپيماي جنگنده فانتوم F-4 است كه در نمونههاي گوناگوني ساخته شد و به خدمت نيروي هوايي كشورهاي بسياري در جهان از جمله ايران نيز درآمده است.




پس از آن و درطي سالهاي 1970 تا 1990، روند رو به رشد توليد جنگنده هاي چند مأموريتي به طرز قابل توجهي ادامه يافته و سرانجام منجر به توليد هواپيماي مشهوري چون F-14 (تامكت)، F-15 (عقاب)، F-16 (فالكون)، F-18 (هورنت) و ميگ- 29 شد. در اين هواپيماها، تأكيد بيشتر بر روي قابليت مانور دهي هوايي و نبردهاي نزديك (dogfight) بود با سرعتهاي بالاتر، به همين جهت اين جنگندهها، در نبردهاي هوا به هوا بسيار سريع عمل ميكند.

اف 14 اف 15 اف 16 اف 18



میگ 29

پس از نسل چهارم، مابين سالهاي 1990 تا 2000 نيز جنگنده هايي بسيار مشابه جنگنده هاي نسل چهارم، ولي با قابليتهاي بهبود يافته و سيستمهاي پيشرفته تر مانند هواپيماهاي سوپر هورنت، يوروفايتر تايخون و رافال توليد شدند كه به جنگنده هاي نسل چهارونيم مشهورند.

از سال 2000 ، نسل بسيار جديدي با نام نسل پنجم جنگنده ها پديد آمد. در جنگنده هاي نسل پنجم كه به صورت نمونه ميتوان به Raptor) F-22 ) و( F35(JSF آمريكايي و سوخو 47 روسي اشاره كرد در اين جنگنده ها خلبان ديد كاملي را از صحنه نبرد به وسيله دستگاههاي اويونيكي (الكترونيك پرواز) پيشرفته روي خود داشته و ميدان را كاملاً در كنترل خود دارد. مهمترين ويژگي جنگنده هاي نسل پنجم، رادار گريزي (Stealth) است كه به بقاپذيري جنگنده و محفوظ ماندن از ديد راداري دشمن كمك شاياني ميكند.

سوخو 47 اف 22 اف 35